هشدار : با اینکه مصرف شیر بز بروی دیابت موثر هست ، ولی اگر دیابت دارید حتما قبل از مصرف شیر بز با پزشک خود مشورت کنید.
شیر بز و دیابت نوع ۲: نگاهی جامع به خواص درمانی و حمایتی
شیر بز به‌عنوان یکی از گزینه‌های غذایی جایگزین شیر گاو، به‌تدریج داره توجه بیشتری رو در میان محقق‌ها و متخصص‌های تغذیه به خودش جلب می‌کنه. یکی از موضوعات جالبی که این روزها در مورد شیر بز مطرح می‌شه، تأثیر احتمالی اون بر کنترل و مدیریت دیابت نوع ۲ هست. نتایج تحقیقات مختلف نشون می‌ده که شیر بز می‌تونه به بهبود حساسیت به انسولین، کاهش قند خون ناشتا، پشتیبانی از عملکرد سلول‌های بتا در پانکراس و حتی بهبود ترکیب میکروبیوتای روده کمک کنه. در ادامه به‌صورت دقیق‌تر به این موارد می‌پردازیم.
۱. بهبود متابولیسم گلوکز
مطالعات روی مدل‌های حیوانی دیابتی نشون دادن که شیر بز می‌تونه در متعادل‌سازی سطح قند خون تأثیرگذار باشه. برای مثال، در یک تحقیق مشخص شد که موش‌های دیابتی که به مدت ۸ هفته با رژیم حاوی شیر بز تغذیه شدن، کاهش قابل‌توجهی در سطح گلوکز خون ناشتا و بهبود قابل مشاهده‌ای در آزمون تحمل گلوکز (GTT) داشتن.
مکانیسم اصلی این تأثیر به افزایش فعالیت آنزیمی به‌نام AMPK یا همون AMP-activated protein kinase برمی‌گرده. این آنزیم نقش کلیدی در کنترل انرژی سلولی، تحریک برداشت گلوکز توسط سلول‌ها و کاهش تولید گلوکز در کبد ایفا می‌کنه. شیر بز با فعال‌سازی این آنزیم، می‌تونه به کاهش گلوکز خون بدون افزایش وابستگی به انسولین کمک کنه.
در برخی مطالعات دیگه هم، مشاهده شده که مصرف شیر بز باعث تنظیم بیان ژن‌های دخیل در مسیرهای گلیکولیز و گلوکونئوژنز در کبد شده و در نتیجه، به کنترل بهتر قند خون کمک کرده.
۲. حمایت از عملکرد سلول‌های بتای پانکراس
سلول‌های بتا در پانکراس مسئول تولید و ترشح انسولین هستن، و در دیابت نوع ۲، معمولا یا دچار ضعف عملکردی می‌شن یا به مرور از بین می‌رن. تحقیقات نشون داده که ترکیبات موجود در شیر بز، از جمله اسیدهای آمینه با کیفیت بالا و برخی پپتیدهای زیست‌فعال، می‌تونن از سلول‌های بتا در برابر استرس اکسیداتیو محافظت کنن.
در یک مطالعه، موش‌های دیابتی که با رژیم حاوی شیر بز تغذیه شده بودن، افزایش ضخامت ایزوله‌های لانگرهانس (بخشی از پانکراس که سلول‌های بتا در اون قرار دارن) و بهبود در ساختار بافت پانکراس نشون دادن. همچنین، مسیرهای سیگنال‌دهی مثل AKT که در بقای سلول‌های بتا و عملکرد انسولینی نقش دارن، در این گروه موش‌ها به شکل چشمگیری فعال‌تر بودن.
در برخی تحقیقات، استفاده از شیر بز حتی با کاهش آپوپتوز (مرگ سلولی برنامه‌ریزی‌شده) در سلول‌های بتا همراه بوده، که این نشون می‌ده شیر بز ممکنه اثر محافظتی داشته باشه.
۳. کاهش مقاومت به انسولین
یکی از مشکلات اصلی در دیابت نوع ۲، مقاومت سلول‌ها نسبت به انسولین هست، یعنی بدن انسولین تولید می‌کنه اما سلول‌ها به اون پاسخ مناسبی نمی‌دن. این وضعیت باعث افزایش سطح قند در خون می‌شه. تحقیقات نشون دادن که شیر بز می‌تونه به بهبود حساسیت به انسولین کمک کنه.
برای نمونه، در مطالعه‌ای که روی موش‌های تغذیه‌شده با رژیم پرچرب انجام شد، اون‌هایی که به‌طور هم‌زمان شیر بز دریافت کرده بودن، سطح انسولین خون‌شون کاهش پیدا کرد و شاخص HOMA-IR (که نشان‌دهنده مقاومت به انسولین هست) هم به شکل قابل توجهی بهبود پیدا کرده بود.
علت این تأثیر حضور اسیدهای چرب زنجیره متوسط (MCFAs) در شیر بز نسبت داده شده، که نه‌تنها راحت‌تر متابولیزه می‌شن، بلکه برخلاف چربی‌های اشباع بلندزنجیره، مقاومت انسولینی ایجاد نمی‌کنن.
۴. تأثیر بر میکروبیوتای روده
رابطه‌ی بین میکروبیوتای روده و دیابت نوع ۲ به‌خوبی اثبات شده. به‌طور خاص، وجود گونه‌های مفیدی مثل لاکتوباسیلوس و بیفیدوباکتریوم می‌تونه به کاهش التهاب، بهبود جذب مواد مغذی و تنظیم بهتر قند خون کمک کنه.
شیر بز حاوی نوعی الیگوساکارید طبیعی هست که نقش پری‌بیوتیکی داره. این ترکیب‌ها خوراک باکتری‌های مفید هستن و به رشد و فعالیت اون‌ها کمک می‌کنن. در یکی از مطالعات حیوانی، مشاهده شد که موش‌های دیابتی که شیر بز مصرف کرده بودن، افزایش چشمگیری در جمعیت لاکتوباسیلوس‌ها در روده داشتن و این مسئله با بهبود پاسخ به انسولین و کاهش قند خون همراه بود.
علاوه‌بر این، شیر بز می‌تونه ترکیب اسیدی روده رو به نفع باکتری‌های مفید تغییر بده و با مهار رشد باکتری‌های التهابی، التهاب سیستمیک مرتبط با دیابت رو کاهش بده.
۵. ترکیبات مغذی و خواص ضد التهابی
یکی از ویژگی‌های قابل توجه شیر بز، ارزش غذایی بالای اون هست. این نوشیدنی طبیعی سرشار از:
-
کلسیم، که در ترشح انسولین نقش داره
-
منیزیم، که به تنظیم قند خون کمک می‌کنه
-
پتاسیم، که فشار خون رو کنترل می‌کنه (چون دیابت و فشار خون بالا اغلب با هم همراه هستن)
-
ویتامین D، که کمبودش با مقاومت به انسولین در ارتباطه
-
ویتامین A، که به عملکرد ایمنی و ترمیم بافتی کمک می‌کنه
همچنین، شیر بز دارای اسیدهای چرب خاصی مثل کاپریلیک اسید و کاپریک اسید هست که خواص ضد التهابی و ضد میکروبی دارن. این ترکیب‌ها نه‌تنها به کاهش التهاب در بدن کمک می‌کنن، بلکه ممکنه در کاهش خطر بروز عوارض التهابی دیابت، مثل آسیب کلیه یا شبکیه هم مفید باشن.
نتیجه‌گیری نهایی
شواهد علمی موجود (اگرچه عمدتا از مطالعات حیوانی به دست اومده) نشون می‌ده که شیر بز می‌تونه یه گزینه غذایی مفید در مدیریت دیابت نوع ۲ باشه. از بهبود حساسیت به انسولین گرفته تا محافظت از سلول‌های بتا و بهبود عملکرد روده، مصرف شیر بز اثرات مثبتی در بدن افراد دیابتی داره. البته نباید فراموش کرد که شیر بز درمان قطعی دیابت نیست، ولی می‌تونه بخشی از یک رژیم غذایی سالم و مکمل داروهای پزشکی باشه.
نکته مهم اینه که افراد دیابتی قبل از اضافه‌کردن شیر بز به رژیم غذایی‌شون، حتما با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنن.
